Είναι ο έρωτας το αντίθετο της ελευθερίας;
Μπορεί ο έρωτας να είναι ένα είδος «φυλακής»; Είναι γνωστό ότι όταν ερωτευόμαστε «χάνουμε» τη λογική μας και μπορεί να παρασυρθούμε σε πολλές διαφορετικές «τρέλες», βιώνοντας έντονα συναισθήματα και βλέποντας τον κόσμο πιο φωτεινό και χαρούμενο. Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία μας και το πόσο βαθιά μας έχουν τρυπήσει τα βέλη του έρωτα, χάνουμε την επαφή μας με την πραγματικότητα και μπαίνουμε σ’ ένα «ροζ συννεφάκι» το οποίο είναι το νέο «σπίτι» μας. Βιώνοντας έναν δυνατό και παράτολμο έρωτα, τείνουμε να βλέπουμε και να ερμηνεύουμε την πραγματικότητα διαφορετικά, συνήθως από μία απόσταση, εστιάζοντας στα άμεσα και καθημερινά και παραβλέποντας δυσκολίες ή και προβλήματα που μπορεί να μας απασχολούσαν μέχρι πρότινος. Γι’ αυτό, πολλές φορές, λέω στους θεραπευόμενούς μου: «ερωτεύσου και θα δεις, δια μαγείας, να λύνονται όλα τα προβλήματά σου!».
Καθώς όμως ο έρωτας, όπως και το ταγκό, θέλει δύο πρόσωπα, μπαίνοντας σε μία σχέση και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, αναδύονται οι ανάγκες και οι απαιτήσεις που έχει η διατήρηση μίας ισορροπημένης και αρμονικής -κατά το δυνατόν- σχέσης. Έτσι, γεννάται το ερώτημα: ο έρωτας είναι απελευθέρωση ή, μέσα από τις υποχρεώσεις για τη διατήρηση και ανάπτυξη μίας σχέσης που χρειάζεται να την «ποτίζουμε» και φροντίζουμε συνεχώς, μπορεί να αναδειχθεί σε δέσμευση και ακόμη και εγκλωβισμό; Καθώς ο κάθε άνθρωπος βιώνει με τον δικό του τρόπο τις εμπειρίες που ζει, δεν υπάρχει μία και μοναδική απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα. Μπορούμε όμως να το σκεφτούμε με μία ψυχολογική και, ίσως, φιλοσοφική ματιά, γνωρίζοντας ότι είτε δούμε τον έρωτα ως «ελευθερία», είτε ως «καταδίκη», αν μας στοχεύσει και μας πετύχει «καλά» με τα δηλητηριώδη βέλη του, η μόνη επιλογή που έχουμε είναι να τον ακολουθήσουμε, να τον ζήσουμε και να ευχόμαστε να φανούμε αντάξιοι του μεγαλείου του. Να τον τιμήσουμε!
«Τί είναι στην ουσία του ο έρωτας και τί είναι η πραγματική ελευθερία;», είναι το κεντρικό ερώτημα στο οποίο χρειάζεται να απαντήσουμε, συζητώντας την αντιδιαστολή μεταξύ ελευθερίας και έρωτα. Ή, για να είμαστε πιο πρακτικοί, πως μπορούμε να ζήσουμε έναν έρωτα όχι «ελεύθερο», αλλά έναν έρωτα που να εμπνέεται, βασίζεται και τροφοδοτείται από την ελευθερία. Η μεγαλύτερη πρόκληση σε μία ερωτική σχέση είναι τα εμπλεκόμενα μέρη να μπορέσουν να διατηρήσουν την αυτονομία τους που, φυσικά, είναι η βάση της ελευθερίας. Αυτό είναι σημαντικό για να είναι η σχέση ισότιμη και όχι εξαρτητική (να μην «γαντζώνεται» ο ένας πάνω στον άλλον). Δηλαδή, μία ισοβαρής σχέση, με έντονη αλληλεπίδραση και μοίρασμα, στην οποία το κάθε μέλος νιώθει ότι (μπορεί να) είναι ο εαυτός του, ικανοποιώντας τις προσωπικές και κοινωνικές του ανάγκες και έχοντας τη δυνατότητα να προχωρήσει στην προσωπική του ανάπτυξη. Βεβαίως, αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο.
Όταν μπαίνουμε σε μία σχέση, έχουμε την τάση να περιμένουμε «πολλά» από τους άλλους και όταν δίνουμε, συνήθως, έχουμε την απαίτηση να θέλουμε να πάρουμε κάτι. Έτσι, η «τέχνη» της Αγάπης δεν είναι τίποτα περισσότερο από το να γνωρίζουμε πώς να δίνουμε, να παίρνουμε και να μοιραζόμαστε στις σχέσεις μας. Και ένας κατάλληλος τρόπος είναι να δίνουμε και να παίρνουμε με ενσυναίσθηση, κατανοώντας δηλαδή την συναισθηματική κατάσταση, τις ανάγκες και προσδοκίες του άλλου και ανταποκρινόμενοι κατάλληλα. Τίποτα από όλα αυτά όμως δεν μπορεί να γίνει χωρίς να υπάρχει ένα σαφές πλαίσιο ορίων και κανόνων.
Οι λεγόμενες «κόκκινες γραμμές» σε μία σχέση που υπηρετούν και διασφαλίζουν τη διατήρηση της εμπιστοσύνης και της αμοιβαιότητας. Και κάποιος θα πει: «…μα αν βάλουμε κανόνες και όρια στον έρωτα, δεν τον καταστρέφουμε;» Η απάντηση είναι ότι αν αυτά τα όρια είναι ασφυκτικά ή μονομερή ή αλλάζουν συχνά και αδικαιολόγητα, τότε ο έρωτας καταλήγει να γίνει δυσλειτουργικός και βασανιστικός. Αλλά αν τα όρια είναι αποτέλεσμα εποικοδομητικής συζήτησης, σύμφωνα με τις αξίες και την προσωπικότητα των εταίρων, τότε συμβάλλουν στη διατήρηση και ευημερία της σχέσης, μέσα από την ευθύνη και τη δέσμευση για την τήρησή τους.
Ασφαλώς και θα έχετε ακούσει την άποψη: «Αν αγαπάς κάτι, άφησέ το ελεύθερο. Αν επιστρέψει, είναι δικό σου. Αν δεν επιστρέψει, δεν ήταν ποτέ!». Δύο άνθρωποι είναι μαζί ιδανικά όταν το επιθυμούν 100% και οι δυο τους. Η ελευθερία, σε μία ερωτική σχέση, ξεκινά από την ελεύθερη βούληση των προσώπων να είναι μαζί, χωρίς τον παραμικρό καταναγκασμό ή υποχρέωση. Δυστυχώς, δεν είναι σπάνιο πολλοί άνθρωποι να βλέπουν τη σχέση τους με έναν κτητικό τρόπο. Θεωρούν δηλαδή ότι ο σύντροφός τους είναι κάτι «δικό» τους, κάτι που τους «ανήκει» δικαιωματικά. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι συχνά αναφέρουμε μία ερωτική σχέση ως «δεσμό» ο οποίος, βεβαίως, θέλουμε να είναι γερός και ανθεκτικός, αλλά όχι τόσο πολύπλοκα μπλεγμένος που να καταλήγει ασφυκτικός για τους συμμετέχοντες. Μία σχέση με ελευθερία λοιπόν, μοιάζει περισσότερο σαν ένα δημιουργικό εργαστήριο όπου οι καλλιτέχνες συνεργάζονται και δημιουργούν προσωπικά και συλλογικά έργα, με φαντασία και έμπνευση, παρά σαν ένα απάνεμο λιμάνι που παρέχει μεν ασφάλεια, αλλά σύντομα καταλήγει να γίνει βαρετό, καθώς καμία από τις βάρκες δεν τολμά ή δεν της επιτρέπεται να ξανοιχθεί μακριά.
Μία παραλλαγή της άποψης που έγραψα παραπάνω είναι: «Αν αγαπάς κάποιον, άστον να φύγει. Αν επιστρέψει, διώξε τον μακριά, …δεν τον ήθελε κανείς!». Έτσι, πραγματική ελευθερία σε μία σχέση είναι να γνωρίζουμε ακριβώς γιατί θέλουμε να είμαστε με ένα πρόσωπο και, επίσης, να έχουμε μία εμπεριστατωμένη ιδέα για το αν και γιατί θέλει να είναι μαζί μας κι αυτό.
Τροφή για σκέψη: Τι σημαίνει για εσάς «περισσότερη ελευθερία στη σχέση σας»; Νιώθετε αρκετή ελευθερία στη σχέση σας; Η ελευθερία είναι κάτι που το διεκδικήσατε και το κατακτήσατε ή υπήρχε πάντοτε στη σχέση σας (από την αρχή); Η σχέση σας είναι ισότιμη ή νιώθετε ότι ο ένας τα δίνει όλα ή περισσότερα και ο άλλος απλώς απολαμβάνει;
✍️ Συμβουλευτικός ψυχολόγος και συγγραφέας – Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί του, για συμβολή στη διαχείριση ψυχολογικών και προσωπικών ζητημάτων που σας απασχολούν, μέσω του Κοινωνικού Οργανισμού «The Orange Bus (Το Πορτοκαλί Λεωφορείο)» (Ινστιτούτο Συμβουλευτικής, Δημιουργικής Επικοινωνίας & Έκφρασης + Ψυχομετρίας, τηλ. 6944 252208, chrisbibitsos@yahoo.gr, Φιλελλήνων 23, Έδεσσα).