“Οι τέχνες, ειδικότερα η μουσική, βρίσκονται στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων μου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου….”
“Η μουσική είναι η μεγάλη μου αγάπη αλλά, παράλληλα, το ενδιαφέρον μου για τη ζωγραφική και τα μαθηματικά με ώθησαν σε σπουδές στην αρχιτεκτονική, ταυτόχρονα με τη μουσική….”
Αρκεί ένα σύντομο ταξίδι στο χρόνο, για να ξεπηδήσουν αναμνήσεις και να έρθουν εικόνες από εκδηλώσεις, που έγιναν στην πόλη και άφησαν εποχή.
Ας θυμηθούμε, παρέα, τις συναυλίες που διοργάνωνε το Ωδείο του ΦΣΕ “Μέγας Αλέξανδρος”, με τους σπουδαστές του και εκείνες τις συναρπαστικές μουσικές βραδιές, με σολίστ πιάνου υψηλής δεξιοτεχνίας, το “παιδί θαύμα” της εποχής, την Αναστασία Σιώψη.
Κάθε φορά που άγγιζε τα πλήκτρα στο πιάνο, άγγιζε τις καρδιές μας και μας έπαιρνε μαζί της σ’ ένα ταξίδι στον υπέροχο κόσμο της κλασικής μουσικής.
Η ίδια, μετά από χρόνια, εξομολογείται στην “ε” πως “Αγγίζοντας τα πλήκτρα του πιάνου αισθάνθηκα ότι με τη μουσική είμαστε παλιοί γνώριμοι και ότι αυτό που υπάρχει έντονα μέσα μου βρήκε το μέσο να διοχετευτεί προς τα έξω.”
Η Αναστασία Σιώψη, σήμερα, είναι Καθηγήτρια της “Αισθητικής της Μουσικής”, στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών στη Σχολή Μουσικής και Οπτικοακουστικών Τεχνών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, στην Κέρκυρα, ωστόσο, σε τακτά χρονικά διαστήματα επισκέπτεται τη γενέτειρά της την Εδεσσα.
Σήμερα, μετά από αρκετά χρόνια, συναντιόμαστε στις σελίδες της “ε” και συζητάμε για εκείνη την όμορφη εποχή, όταν ξεκίνησε το ταξίδι της στο χώρο των τεχνών, μοιράζεται μαζί μας όμορφες αναμνήσεις από τις μαθητικές συναυλίες και τις συναυλίες με τη χορωδία του “Μεγάλου Αλεξάνδρου”, δίνει συμβουλές στα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη μουσική, ενώ αποκαλύπτει και άγνωστες πτυχές του χαρακτήρα της.
Η Αναστασία Σιώψη μιλά για πολλά, με τον χειμαρρώδη λόγο της, λες και έχουν αντικατασταθεί τα πλήκτρα του πιάνου από λέξεις, που κεντρίζουν το ενδιαφέρον και μαγνητίζουν το συνομιλητή, όπως, κάποτε, οι μουσικές παρτιτούρες που χρησιμοποιούσε στις συναυλίες της.
Η συνέντευξη
“Ε”: Γυρίζοντας πίσω στο χρόνο, Αναστασία μου, θυμάμαι εκείνες τις αξέχαστες συναυλίες που έδινες, στο πνευματικό κέντρο της πόλης, στο κτίριο του ΦΣΕ “Μέγας Αλέξανδρος”. Ολοι όσοι συμμετείχαν, σε χαρακτήριζαν “παιδί θαύμα”. Εσύ τι θυμάσαι από εκείνα τα χρόνια; Ποιές είναι οι καλύτερές σου αναμνήσεις, που θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας;
– Σας ευχαριστώ θερμά για τη τιμή που μου κάνετε να φιλοξενήσετε συνέντευξή μου στην “Εδεσσαϊκή”. Είμαι βαθιά συγκινημένη, που στη γενέτειρά μου διατηρούνται μνήμες από την εποχή που είχαμε το πρώτο κύμα των συναυλιών, το πρώτο ωδείο και την πρώτη σχολή ζωγραφικής, στο κτίριο του ΦΣΕ.
Η Έδεσσα των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων σημαδεύεται από τη διαρκή αναζήτηση γνώσης για τις τέχνες και τη φιλοσοφία. Ο ερχομός καθηγητών μουσικής και ζωγραφικής, των κκ. Χατζηϊωάννου και Μαουσίδη, που επέστρεψαν στα πάτρια εδάφη από τη Ρωσία, ήταν για μένα μια ευλογία. Βρέθηκα στο φυσικό μου χώρο, τον χώρο των τεχνών. Αγγίζοντας τα πλήκτρα του πιάνου αισθάνθηκα ότι με τη μουσική είμαστε παλιοί γνώριμοι και ότι αυτό που υπάρχει έντονα μέσα μου βρήκε το μέσο να διοχετευτεί προς τα έξω.
Μετά από ελάχιστα μαθήματα, ο αγαπημένος μου δάσκαλος του πιάνου δήλωσε με σοβαρότητα στους γονείς μου: «Η κόρη σας θα κερδίσει το ψωμί της από τη μουσική». Και με υποστήριξε με κάθε μέσο, καθώς δε δέχτηκε ποτέ να πάρει χρήματα από μένα για τα μαθήματα πιάνου.
Έχω τις πιο όμορφες αναμνήσεις από τις μαθητικές συναυλίες, τις συναυλίες με τη χορωδία του Μεγάλου Αλεξάνδρου που συνόδευα στο πιάνο, τις ατέλειωτες ώρες μελέτης στο πιάνο, που με γέμιζαν με μια απερίγραπτη εσωτερική πληρότητα. Αυτό που μου έχει μείνει δεν είναι όμως απλώς μια σειρά από αναμνήσεις, αλλά ένας βαθιά ριζωμένος πυρήνας στον ψυχισμό μου, ο οποίος απέκτησε όνομα και περιεχόμενο, καθώς μου έδειξε ξεκάθαρα τις τέχνες ως το μέρος, όπου θα ήθελα να αφιερώσω τη ζωή μου.
“Ε”: Ψάχνοντας στο διαδίκτυο, ανακάλυψα το βιογραφικό σου και, πραγματικά, εντυπωσιάστηκα απ’ το πλήθος των πτυχίων, που έχεις αποκτήσει. Παρ’ όλα αυτά θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας λίγα λόγια για σένα, για να σε γνωρίσουν και οι νεώτεροι συντοπίτες σου – αναγνώστες της εφημερίδας;
– Όπως είπα και πριν, οι τέχνες, ειδικότερα η μουσική, βρίσκονται στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων μου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Η μουσική είναι η μεγάλη μου αγάπη αλλά, παράλληλα, το ενδιαφέρον μου για τη ζωγραφική και τα μαθηματικά με ώθησαν σε σπουδές στην αρχιτεκτονική, ταυτόχρονα με τη μουσική.
Σε όλα τα στάδια της ζωής μου κατευθύνω την έρευνά μου σε τρόπους σύζευξης των τεχνών: Ερευνώντας τις τέχνες μέσα από τις σχέσεις τους κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στην αρχιτεκτονική (με επιλογή εργαστηριακών μαθημάτων και θεμάτων που ερευνούν τις ιστορικές και φιλοσοφικές/αισθητικές σχέσεις αρχιτεκτονικής, εικαστικών τεχνών και μουσικής και κατάληξη σε διπλωματική εργασία με θέμα τη βελτίωση ακουστικής σε χώρους για ομιλίες), με την έρευνα σε επίπεδο διδακτορικής διατριβής (το θεωρητικό και οπερετικό έργο του Ρίχαρντ Βάγκνερ, το οποίο θεμελιώνεται στην έννοια του ‘ολικού έργου τέχνης’ (Gesamtkunstwerk), δηλαδή, στην ένωση των τεχνών σε ένα όλο, και με τις κατευθύνσεις της έρευνάς μου έως σήμερα, κυρίως, σε είδη τέχνης, όπως η όπερα, ή σε αναβιώσεις του αρχαίου δράματος, δηλαδή σε είδη ‘ολικών έργων τέχνης’.
Τα τελευταία χρόνια έχω τη χαρά να συγγράφω ένα ακαδημαϊκό εκπαιδευτικό σύγγραμμα ‘πολιτισμικών αναγνώσεων’ της μουσικής, της ζωγραφικής και της όπερας με επίκεντρο το συναίσθημα (Ανοικτά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα ΚΑΛΛΙΠΟΣ+).
Όπως καταλαβαίνετε, αυτό που με κέρδισε, τελικά, είναι η θεωρητική σκέψη για τις τέχνες, κυρίως, μέσα από ένα φιλοσοφικό πρίσμα.
“Ε”: Με απλά λόγια, θα ήθελες να μας πεις τι συμβολίζει η Μουσική για σένα, καθώς και ποιές συμβουλές θα έδινες στα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη Μουσική;
– Η μουσική είναι για να ακούγεται όπως τίποτε άλλο δεν είναι. Μια τέτοια παρατήρηση μπορεί ίσως να θεωρηθεί τετριμμένη. Αλλά η μουσική αποκτάει αξία, γιατί μέσα από αυτή και μόνο εξερευνούμε τις διαστάσεις της ακουστικής εμπειρίας. Κάποιος θα μπορούσε να ρωτήσει: «Τι είναι τόσο σημαντικό στην εξερεύνηση της ακουστικής εμπειρίας;».
Σε αυτή την ερώτηση η μόνη απάντηση θα ήταν ότι η ακουστική εμπειρία είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας και, επομένως, με το να μεγενθύνουμε και να εξερευνούμε αυτή την πλευρά, η μουσική μας βοηθάει να κατανοούμε καλύτερα τι σημαίνει να είμαστε ανθρώπινα όντα.
Η ακρόαση της μουσικής, βέβαια, είναι μια σύνθετη διαδικασία, η οποία έχει να κάνει με λειτουργίες όπως η κατανόηση, η ερμηνεία, η αξιολόγηση και το συναίσθημα.
Γεγονός είναι ότι η μουσική ως αφηρημένη γλώσσα «διαχέεται», «σκορπίζεται» σε ήχους με πολυεπίπεδες ερμηνευτικές, που αναδύονται ανάλογα με τα νοήματα, βάσει των οποίων ο καθένας μας επικοινωνεί μαζί της.
Για πολλούς η μουσική είναι η γλώσσα του συναισθήματος, η γλώσσα που φέρνει τη κάθαρση, η γλώσσα της ψυχής.
Γεγονός είναι ότι στη ζωή η μουσική συντροφεύει τον άνθρωπο, απαντά σε νοηματοδοτήσεις της, δίνει τη διάσταση της μαγείας που όλοι μας ποθούμε, για να συντηρήσουμε την αθωότητα του παιδικού ψυχισμού μας.
Η μουσική, επομένως, συμπληρώνει την κατανόηση του κόσμου από εμάς, συμμετέχοντας σε κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης κατάστασης και επιθυμίας: στα όνειρά μας και στους εφιάλτες μας, σε στιγμές χαράς και απελπισίας, σε στιγμές αγαλλίασης και δυστυχίας. Η μουσική μπορεί να μας ανεβάσει στο γαλάζιο του ουρανού, να φωτίσει την ομορφιά της ψυχής μας. Μπορεί όμως και να ξεσηκώσει σκοτεινά πάθη, να μας προτρέψει σε βίαιες συγκρούσεις, να μας βυθίσει σε αβύσσους. Με λίγα λόγια: μπορεί να μας συνοδεύσει στο μαγικό ταξίδι της ζωής, έτσι όπως θα το υπαγορέψουν τα μάτια της δικής μας ψυχής που συμμετέχουν και συνενεργούν στα μυστήρια του σύγχρονου κόσμου.
Γι’ αυτό και δε μπορώ παρά να συμφωνήσω με τον ισχυρισμό του σπουδαίου φιλόσοφου Φρήντριχ Νίτσε ότι «χωρίς τη μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος».
Στα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη μουσική θα πω τα αυτονόητα: το βασικό κίνητρο να είναι η αγάπη προς τη μουσική, να υπάρχει ταλέντο, το οποίο να εξασφαλίζει το 5% του αποτελέσματος, και να γίνεται πολλή δουλειά (το άλλο 95% του αποτελέσματος).
Η τέχνη, δηλαδή, θα πρέπει να είναι κομμάτι του εαυτού (αγάπη και ταλέντο) και να υπάρχει πολύωρη τριβή με το μουσικό όργανο, ή ότι άλλο επιλεχθεί ως μουσική ειδικότητα, σε καθημερινή βάση (δουλειά).
Πιστεύω ότι αυτός ο συνδυασμός μπορεί να ανοίξει το δρόμο προς την ωριμότητα και επιτυχία στον απέραντο κόσμο της μουσικής.
“Ε”: Στα σχέδιά σου υπάρχει, μήπως, η διοργάνωση κάποιας εκδήλωσης στην γενέτειρά πόλη σου;
– Υπάρχει προοπτική να δώσω κάποια ομιλία ή σεμινάρια για το ευρύ κοινό.
Είχε προγραμματιστεί, πριν λίγα χρόνια, αλλά λόγω της πανδημίας ακυρώθηκε η εκδήλωση. Θα το κάνω, με μεγάλη μου χαρά, όποτε επαναπρογραμματιστεί.
“Ε”: Παρατηρούμε, πως, τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ένα τηλεοπτικό “τσουνάμι” μουσικών talent shows, στα οποία πολλά νέα παιδιά επιλέγουν να συμμετέχουν, χωρίς να έχουν τις στοιχειώδεις μουσικές γνώσεις. Ποιά είναι η άποψή σου;
– Η μουσική είναι άρρηκτα δεμένη με τη κοινωνία στην οποία δημιουργείται και αναπτύσσεται και αντανακλά, λίγο ή πολύ, τα χαρακτηριστικά της. Έτσι, στην εποχή της κυριαρχίας της εικόνας, της διαφήμισης και του marketing, η συμμετοχή νέων παιδιών σε τέτοια μουσικά shows είναι αναμενόμενη. Δέχονται να γίνουν μέτοχοι στη βιομηχανία του θεάματος, στο star system, που κυριαρχεί στις οθόνες των τηλεοράσεων και αποτελεί λίγο-πολύ αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας όλων μας.
Πρόκειται για μια συναινετική αποδοχή και υποστήριξη ενός θεάματος χωρίς περιεχόμενο, ή καλύτερα, ενός θεάματος που δεν προλαβαίνει κανείς να αντιληφθεί κάποιο περιεχόμενο, γιατί αυτό χάνεται μαζί με την αποσπασματικότητα της εικόνας.
Η τέχνη έχει αξία, όμως, γιατί μέσω της ξεχωριστής φαντασίας του καλλιτέχνη πλάθει κάτι παραπάνω από αντικείμενα και δράματα, πλάθει καινούρια ζωή, πλάθει καινούριο νου, δίνοντας την ευκαιρία στους δέκτες να βλέπουν (ή να ακούν) τις αόρατες περιοχές του μυαλού του καλλιτέχνη, αρκεί μόνο να ξέρουν πώς να χρησιμοποιούν τα μάτια και τα αυτιά τους. Αυτού του είδους η επικοινωνία θέλει χρόνο και γνώση.
Σύντομο Βιογραφικό
Η Αναστασία Σιώψη είναι Καθηγήτρια στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Σχολή Μουσικής και Οπτικοακουστικών Τεχνών, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, με ειδικότητα «Αισθητική της Μουσικής». Επίσης, διδάσκει την «Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη», σπουδές στον «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό», Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Έχει επίσης πτυχίο Αρχιτεκτονικής (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτονικής της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης).
Είναι ιδρυτικό στέλεχος του Ελληνικού Μουσικολογικού Συλλόγου (έτος ίδρυσης 2011) και συντονίστρια της ομάδας του Συλλόγου για τη «Φιλοσοφία και Αισθητική της Μουσικής».
Έχει συγγράψει τις μονογραφίες με τίτλους Τρία Δοκίμια για τον ΜΑΝΩΛΗ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗ (Αθήνα: Ελληνικές Μουσικολογικές Εκδόσεις 4, Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Παπαγρηγορίου-Νάκας, 2003), Η Μουσική στην Ευρώπη του Δέκατου Ένατου Αιώνα, (Αθήνα: Εκδόσεις Γιώργος Δαρδανός (Gutenberg), 2005), Η νεοελληνική πολιτισμική φυσιογνωμία μέσα από το ρόλο της μουσικής σε αναβιώσεις του αρχαίου δράματος (Μουσικές διαδρομές ως αντανακλάσεις της αρχαίας στη νεότερη Ελλάδα) (Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg, 2012) και 200 χρόνια από τη γέννηση του Ρίχαρντ Βάγκνερ (1813-1883): Δοκίμια για την αισθητική του έργου του, Αθήνα: Ελληνικές Μουσικολογικές Εκδόσεις 16, Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Παπαγρηγορίου-Νάκας, 2013). Το επόμενο σύγγραμμα με τίτλο Με επίκεντρο το ‘συναίσθημα: πολιτισμικές αναγνώσεις της μουσικής, της ζωγραφικής και της όπερας, εκδίδεται προσεχώς (2023) στα Ανοικτά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα ΚΑΛΛΙΠΟΣ+(www.kallipos.gr).
Είναι Πρόεδρος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου για δεύτερη συνεχή θητεία (ως το 2024).
✍️ Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα “εδεσσαϊκή” Ν. Πέλλας.