Λόγω της κλιματικής αλλαγής καταγράφονται όλο και πιο συχνά ζεστοί χειμώνες στην Πέλλα αλλά και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Το γεγονός ανησυχεί τους παραγωγούς της Ημαθίας και Πέλλας γιατί η ύπαρξη του ψύχους είναι απαιτούμενο για ομαλή παραγωγή σε διάφορες καλλιέργειες όπως ροδακινιά, βερικοκιά, ακτινιδιά, μηλιά κ.α. Πρόσφατα δεχόμαστε συχνά ερωτήματα για το ‘πως τα πάμε από ψύχος΄ και ‘γιατί άνθησαν οι ροδακινιές’, κάτι για το οποίο θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο παρόν δελτίο τύπου.
Κατά τη διάρκεια του δεύτερου 15μερου Νοεμβρίου 2020, περίοδος που ήταν η αρχή της συσσώρευσης ψύχους για τη διάσπαση του ληθάργου στα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα οι ώρες ψύχους ήταν στα επίπεδα της ‘ψυχρής’ σχετικά χειμερινής περιόδου 2018-2019 στο Τ.Φ.Ο.Δ. Νάουσας (Σχήμα 1). Αργότερα όμως είχαμε ζεστό Δεκέμβριο και σταμάτημα της συσσώρευσης ψύχους με το μοντέλο ‘Ώρες ψύχους 0-7,2 °C’, ενώ συνεχίζονταν η συσσώρευση ψύχους με το μοντέλο ‘Μερίδες ψύχους’. Οι σχετικά υψηλές θερμοκρασίες του Δεκεμβρίου κάλυψαν τις ‘ανάγκες σε θερμότητα’ για να διασπαστεί ο λήθαργος σε ποικιλίες ροδακινιάς με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος με αποτέλεσμα να έχουμε φούσκωμα οφθαλμών.
Στις 4/1/2021 η συσσώρευση ψύχους κυμαίνονταν στα επίπεδα του περσινού ‘θερμού χειμώνα’ 2019-2020 όσον αφορά τις ώρες ψύχους 413 ώρες 0-7,2°C και του ‘ψυχρού χειμώνα’ 2018-2019όσον αφορά τις μερίδες ψύχους που ήταν 39.
Σχήμα 1.Μεταβολές στην συσσώρευση ψύχους κατά τις χειμερινές περιόδους 2018-2019, 2019-2020 και 2020-2021 με τα μοντέλα (Α) μερίδες ψύχους και (Β) ώρες ψύχους, στο ΤΦΟΔ, Νάουσας
Μέτρα αντιμετώπισης του μειωμένου ψύχους
Το κλάδευμα ξυπνά τα δένδρα από το λήθαργο και γι’ αυτό θα πρέπει να καθυστερεί (να γίνει στην άνθηση), ιδιαίτερα στις πρώιμες ποικιλίες διότι συνήθως έχουν και μειωμένες απαιτήσεις σε ψύχος.
Ο δροσισμός των δένδρων με ψεκασμό με καολίνη καθώς αντανακλά την ηλιακή ενέργεια μπορεί να μειώσει μερικούς βαθμούς τη θερμοκρασία του δένδρου κατά τη διάρκεια των θερμών ωρών της ημέρας έχοντας θετική επίδραση στην αύξηση της συσσώρευσης ψύχους.
Στη ροδακινιά, οι κοντοί βλαστοί έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος και γι αυτό δεν συνιστάται να κλαδεύονται για να μην ξυπνήσουν από το λήθαργο. Επίσης οι ετήσιοι βλαστοί με οριζόντια ή προς τα κάτω κατεύθυνση έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος σε σύγκριση με αυτούς με κάθετη κατεύθυνση ή τους λαίμαργους.
Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας, οι παραγωγοί καλό ελέγχουν την ποιότητα των ανθέων για το εάν είναι καλά αναπτυγμένα, διότι είναι μία συνέπεια της μη ικανοποιητικής κάλυψης των απαιτήσεων σε ψύχος. Εάν βρεθούν πολλά άνθη χωρίς καλά αναπτυγμένο στίγμα, θα πρέπει να τοποθετηθούν κυψέλες στον οπωρώνα για να υποστηριχθεί η διαδικασία της επικονίασης και καρπόδεσης.
Σε περιοχές με ιδιαίτερα μειωμένο ψύχος υπάρχει ο κίνδυνος να μην εκπτυχθούν και οι βλαστοφόροι οφθαλμοί. Εάν οι ανθοφόροι οφθαλμοί δεν διογκώθηκαν ή έπεσαν, να μην γίνεται κλάδεμα μέχρι να εκπτυχθούν οι βλαστοφόροι οφθαλμοί για να υπάρχει ικανοποιητική βλαστική ανάπτυξη την τρέχουσα χρονιά.
Διαφορές μεταξύ ποικιλιών ροδακινιάς και βερικοκιάς ως προς τις απαιτήσεις σε ψύχος
Παρακάτω παρουσιάζονται πρόδρομα αποτελέσματα αξιολόγησης ποικιλιών ροδακινιάς που έγιναν στο Τ.Φ.Ο.Δ.Ν.
Ποικιλίες ροδακινιάς με χαμηλές απαιτήσεις σε ψύχος
0-7,2°C
Plagold10
446
SpringBaby
446
Tastired
446
Crimsonlady
559
Francoise
559
Lolita
559
EarlyBomba
596
BigBang
663
BigHaven
663
Andross
694
Cresthaven
694
EarlySilver
694
EarlyTop
694
Fercluse
694
Fergold
694
Ferlate
694
Loadel
694
Maura
694
MayCrest
694
Patty
694
RoyalQueen
694
Ποικιλίες ροδακινιάς με ΥΨΗΛΕΣ απαιτήσεις σε ψύχος
ΙΦΔ-E45
813
ΙΦΔ-IB42
813
Everts
828
Fortuna
828
BigTop
871
UFO-4
871
MariaBianca
908
ZeeLady
908
Τo έτος 2020 διασπάστηκε οριακά ο λήθαργος, είχαν ατελή άνθη και πολύ μικρή παραγωγή οι ποικιλίες βερικοκιάς Δαναής, Νόστος, Fardao, Shamade και Bergarouge (κατηγορία IV ως προς τις απαιτήσεις σε ψύχος) στον οπωρώνα αξιολόγησης ποικιλιών του Τ.Φ.Ο.Δ. στην Νάουσα. Αυτές οι ποικιλίες δεν θα πρέπει να καλλιεργούνται στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα, αλλά και τώρα λόγω της κλιματικής αλλαγής ούτε και στην Βόρεια Ελλάδα λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας.
Κατάταξη ποικιλιών βερικοκιάς ως προς τις απαιτήσεις σε ψύχος.
Κατάταξη
Ποικιλία Μερίδες Ψύχους Ώρες Ψύχους
Ι Anegat
Big Red
Carmen
Magic Cot
Pluot
Sunny Cot
Πλάκες Πηλίου 42-50 634-781
ΙΙ Bora
Farbaly
Luna
Medflo
Pricia
Tsunami
Τύρβη 51-60 776-909
ΙΙΙ Bergeval 61-70 970-1033
Congat
Farbelo
Farhial
Kioto
Mediabel
Medoly
Orange Cap
Perle Cot
Sadunska
Vertige
Λαιάς
Μπεμπέκου
Νεράιδα
Νηριής
Ροδαυγή
ΙV Bergarouge
Fardao
Shamade
Δαναής
Νόστος
Χαριέσσα 71-74 1098-1133
Η αξιολόγηση των απαιτήσεων σε ψύχος ποικιλιών βερικοκιάς έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος PRIMAκαι του έργου με τίτλο «Ανθεκτικότητα οπωροφόρων δενδρωδών καλλιεργειών της Μεσογειακής λεκάνης στην κλιματική αλλαγή» με ακρωνύμιο FREECLIMB. Το PRIMA είναι μια πρωτοβουλία του άρθρου 185 και συγχρηματοδοτείται από τον Ορίζοντα 2020, το Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Έρευνα και την Καινοτομία.
Περισσότερες πληροφορίες για τις επιπτώσεις και τρόπους αντιμετώπισης του μειωμένου χειμερινού ψύχους σε καλλιέργειες φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν.www.pomologyinstitute.gr.